Kolestrol Nedir, Nasıl Düşürülür?

Genellikle yetişkinlerde sıklıkla görülen ve e kan yağlanması olarak tanımlayabileceğimiz kolesterol, beslenme alışkanlıklarının bozulması ve hareketsiz yaşam nedeniyle toplumda oldukça sık görülen bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Peki kolestrol nedir ve nasıl geçirilir?

Kolestrol Nedir?

Kolestrol, kanımızda bulunan yumuşak ve yağ benzeri bir maddedir. Hücre zarı yapımında ve hormonların üretiminde önemli bir rol üstlenmektedir. Kolesterol için vücudun temel yapı taşı diyebiliriz. Fakat kanda yüksek düzeyde bulunması kalp damar hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kanda bulunan kolesterol iki ayrı kaynaktan kana karışabilir. Birinci kaynağı vücudun kendi ürettiği ikincisi ise yediğimiz besinlerden oluşmaktadır.

Vücudumuzdaki kolesterol oranının düşürülmesi kalp damar sağlığı açısından önemlidir. Vücut, uzun süre kan yağlanmasına maruz kalındığında damar iç çeperlerinde plakalar oluşturarak özellikle damarların kıvrımlı bölgelerinde tıkanıklığa neden olarak kalbin durmasına ve hastanın hayati tehlike altına girmesine neden olabilir.

Kolestrol Belirtileri Nelerdir?

• Baş ağrısı
• Halsizlik
• Aşırı yorgunluk hissi
• Ayaklarda ve bacaklarda yanma
• Soluk cilt, cildin solgun görünmesi
• Yaraların geç iyileşmesi
• Baş dönmesi
• Ayak tırnaklarında kalınlaşma
• Ayak parmaklarında morarma
• El ayaklarda üşüme veya uyuşma
• Ağrı ve kramplar yaşama
• Nefes darlığı
• Göz kapakları çevresinde sarı cilt lekeleri
• Deri altında ve göz çevresinde yağ birikmesi
• Göğüs bölgesinde oluşan ağrılar
• Bacaklarda meydana gelen ağrılar
• Cilt ve göz çevresinde meydana gelen sarımtırak lekeler

Kolestrol Yüksekliğinin Nedenleri Nelerdir?

Vücudumuzun sağlıklı hücrelerin oluşumuna devam edebilmesi için kolesterole ihtiyacı olmaktadır. Ancak fazla miktarda kolesterol üretiminin, sağlığımız üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Bu durum farklı şekillerde meydana gelir ve genellikle önlenebilir ya da tedavi edilebilir. Lipid (yağ) miktarının fazla olduğu bir kan, genellikle “hiperlipidemi” olarak adlandırılırcaktadır.

Yüksek kolesterolün pek çok nedeni olabilir. En yaygın nedenleri ise yaş ve cinsiyet, sigara içilmesi, yüksek lipoprotein varlığı, genetik faktörler , yüksek tansiyon, düzensiz beslenme, hareketsiz yaşam ve obezite, doymuş yağ ve trans yağ içeriği yüksek gıdaların tüketimi ve aşırı alkol tüketimidir.

• Kötü beslenme düzeni
• Obezite (Aşırı kilo)
• Hareketsiz yaşam (Egzersiz yapmamak ve hareketsizlik kolestrolü yükseltir)
• Sigara / Alkol kullanımı
• Yaş ilerlemesi (Erkekler 50 yaşını aştıktan sonra & Kadınlar menapoz sonrası)
• Stres
• Diyabet
• Yüksek tansiyon
• Tiroit Salgısı Azlığı
• Metabolik sendrom
• Bulaşıcı hastalıklar
• İnsulin direnci
• Polikistik over sendromu
• Erken menopoz,
• Tiroid tembelliği,
• Hipotiroidi,
• Guatr

Kolestrol Nasıl Düşürülür?

İlaç Takviyesi: Diyet, egzersiz ve kilo kaybının fayda etmediği durumlarda kolesterol düzeylerinin kontrolü için doktor kontrolünde lipit düşürücü ilaç tedavisine başvurulmaktadır. Statin grubundan ilaçlar, safra asidi ayırıcıları, nikotinik asit, fibratlar ve kolesterolün bağırsaklardan emilmesini engelleyen ilaçlar kolesterol kontrolünde kullanılır. Statin grubu ilaçlar kolestrolün düşürülmesi üzerinde özellikle çok etkilidir. Diğer ilaçlar da bazen statinlerle beraber, bazen tek başlarına etkili olmaktadır.

Sağlıklı Bir Diyet: Kolesterolünüz neredeyse yüzde 15’ini sıkı bir beslenme düzeni ile azaltabilirsiniz. Daha az doymuş yağ, rafine edilmiş şeker tüketimi önemlidir. Diyetinize daha fazla meyve, sebze, yağsız protein ve tahıl eklemeniz kolesterolünüzün düşürülmesine yardımcı olacaktır. Eğer yüksek kiloluysanız kilolarınızı azaltmanız, özellikle düşük HDL, yüksek trigliserit veya büyük bel çevresi (erkeklerde 100 cm, bayanlarda 85 cm) gibi yüksek risk faktörleri bulunduruyorlarsa sağlık açısından oldukça önemlidir.

Hareketsizliğe Son Verin: Her gün en az 30 dakika egzersiz yapın ve mümkünse bunu rutininiz haline getirin. Düzenli fiziksel faaliyet HDL’yi yükseltir ve LDL’yi azaltır. Eğer risk faktörleri içinde bulunuyorsanız mutlaka egzersiz yapın.

Kolestrol Düşüren Besinler

Yeşil yapraklı sebzeler, lifli tahıllar ve baklagiller

Yeşil yapraklı sebzeler, kepeği ayrılmamış buğday ve yulaf içeren besinler ile bezelye, börülce, kuru fasulye gibi baklagillerin lif oranı yüksektir. Bu lifler kolesterolü kandan ayırır, kan akışının kolaylaşmasını sağlayarak damarları rahatlatırlar. 

Balık

Balık Omega 3 yağ asitleri yönünden zengindir ve iyi kolesterolü (HDL) yükseltir. Böylece kan akışı düzenlenir, kan incelir ve damar tıkanıklığı riski azalır.

Uskumru, somon ve alabalık gibi yağlı balıklar uzun zincirli yağ asitlerinden yani omega-3’ten zengin en iyi kaynaklardır. Omega-3, HDL kolesterolü arttırır, enfeksiyonu ve felç riskini azaltarak kalp sağlığını korumaya yardımcı olur. Kızarmış balık tüketimi olan kişilerde, metabolik sendrom gelişme riski, kan basıncı yükselmesi ve HDL kolesterol (iyi kolesterol) seviyesinin düşme riski fazladır.

Yapılan araştırmalara göre haftada en az bir kere tonbalığı, fırın ya da haşlama balık tüketen kişilerde felç geçirme riski yüzde 27 daha düşüktür. Uzmanlara göre en sağlıklı balık tüketme şekli fırın, ızgara, haşlama ya da çiğ tüketimdir. Kızarmış balık tüketmek ise kalp hastalıkları ve felç riskini arttırır.

Zeytinyağı

Bazen salatanın üzerinde bazen en lezzetli yemeklerin içinde karşımıza çıkan zeytinyağı Akdeniz diyetinin vazgeçilmezi olduğu kadar kalp sağlığının da en önemli koruyucusudur. Yapılan araştırmalar günde 4 yemek kaşığı saf zeytinyağı tüketen kişilerin, diğerlerine göre kalp krizi ve felç geçirme risklerinin yüzde 30 azaldığını ortaya koymuştur. Zeytinyağı tekli doymamış yağ asitlerinden zengin bir kaynaktır ve HDL kolesterolü yükseltici LDL kolesterolü düşürücü etkisi bulunur. Aynı zamanda polifenol kaynağıdır, enfeksiyon azaltıcı etkisiyle kalp hastalıkları riskini düşürür. Zeytinyağı diğer yağlarla kıyaslandığında daha az işlendiği görülür. Sabahları 1 veya 2 kaşık saf zeytinyağı içmek hem bağırsakları korur, hem de kandaki kolesterolü düşürür

Fındık

Fındık da lifli yemişlerden biridir, ayrıca doymamış yağ asitleri ve E vitamini açısından zengindir. Bu özellikleri ile kandaki kolesterol miktarını düşürür. Yüksek kalorili olduğundan günde iki yemek kaşığı kadar tüketilmesi önerilir.

Baklagiller

Baklagiller fasülye, bezelye ve mercimekgilleri içinde bulunduran büyük bir gruptur. Yüksek miktarlarda lif, mineraller ve iyi oranda protein içerirler. Diyetinizde bulunan işlenmiş et ve tahıl grubunu baklagillerle değiştirmeniz kalp hastalıklarına yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olur.

Yapılan araştırmalarla baklagil tüketmeyenlere oranla günde yarım kap (118 ml) baklagil tüketiminin LDL kolesterolü düşürücü etkisi bulunduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca kolestrolü ortalama olarak 6.6 mg/dl kadar düşürdüğü de belirlenmiştir. Baklagiller (bezelye, fasülye ve mercimekgiller gibi) LDL kolestrolü düşürmede etkili olup ayrıca iyi bir bitkisel protein kaynağıdır.

Avokado

Avokado besin açısından yoğun meyvelerdir. Tekli doymamış yağ asitleri ve lif açısından zengindir ve LDL’yi düşürüp HDL’yi yükseltir. Klinik çalışmalar da avokadonun kolesterol düşürücü etkisini destekler niteliktedir. LDL kolesterolü yüksek olan obez ve fazla kilolu yetişkinlerle yapılan bir çalışmada, günde 1 adet avokado yiyen bireylerde yemeyenlere göre LDL kolesterolün düştüğü gözlemlenmiştir.

Yapılan 10 araştırmada, avokadonun diğer yağlara göre daha düşük oranda total kolesterol, LDL ve trigliserit içerdiği bulunmuştur. Avokado tekli doymamış yağ asitleri ve lif içerdiği için kalp sağlığı açısından önemli bir besin olup kolesterol düşürücü etkisi bulunmaktadır.

Yağlı tohumlar, Badem ve Ceviz

Yağlı tohumlar da besin açısından yoğun gıdalardandır. Özellikle tekli doymamış yağ asitleri açısından zengindirler. Aynı zamanda çoklu doymamış yağ asitlerinden olan bitkisel kaynaklı omega 3 bakımından da zengindir. Protein içeriği olan yağlı tohumlar, kan basıncını ayarlamaya yardımcı olmaktadır.

Yağlı tohumların içeriğinde bulunan fitosterol, kolesterolün düşürülmesinde etkilidir. Mikrobesin ögelerinden olan kalsiyum, magnezyum ve potasyum da yağlı tohumların içinde bulunmaktadır. Bu minerallerin kolesterolü düşürücü ve kan basıncını dengeleyici özellikleri kalp sağlığını korumaya yardımcı olur. Yapılan 25 çalışmada, günde 2-3 porsiyon yağlı tohum yemenin LDL kolesterolünü ortalama 10.2 mg/dl kadar düşürdüğü gözlemlenmiştir.

Günde 1 porsiyon yenen yağlı tohum yüzde 28 oranında ölümcül ve ölümcül olmayan kalp hastalıklarını ve LDL kolesterolünü azaltmaktadır. Yağlı tohumlar düşük kolesterollü yağlar, lifler ve minerallerden zengindir ve bu özelliğiyle kalp hastalığı riskini azaltır.

Yulaf ve arpa

Yapılan araştırmalar, tam tahıllı ürünlerin kalp hastalıkları riskini azalttığını gösterir. Günlük 3 porsiyon tam tahıllı besin tüketildiğinde kalp hastalıkları ve felç riski yüzde 20 oranında azalır. Yulafın içeriğinde bulunan beta-glukan içeriğinden dolayı kolesterolü düşürmede etkilidir. Arpa ise yulaf gibi beta-glukandan zengin olup LDL kolesterolü düşürmede etkilidir.

Meyveler

Sağlıklı bir kalp için meyveler mükemmel kaynaklardır. Birçok meyve çözünür lif içerdiğinden dolayı kolesterolü düşürmede etkilidir. Elma, üzüm, turunçgiller ve çilekte bulunan pektin, kolesterolü düşürmede yüzde 10 oranında etkilidir.

Meyveler aynı zamanda biyoaktif özelliklerinden dolayı antioksidan ve antinflamatuar özelliklere sayesinde kalp hastalıklarından ve diğer hastalıklardan korunmaya yardımcı olurlar. Böğürtlen cinsi ve üzüm gibi meyveler tüketmek ise HDL kolesterolü yükseltirken LDL kolesterolü azaltır. İçerdikleri antioksidan ve lifler sayesinde kolesterolü düşürür ve kalp hastalıklarını önlerler.

Çikolata

Kakao, bitter çikolatanın ana içeriğidir. Bitter çikolata ve kakao, LDL kolesterolü düşürmede en etkili besin kaynaklarındandır. Yapılan araştırmalar günde iki defa kakaolu içecek tüketmenin LDL kolesterolünü düşürdüğünü ve HDL kolesterolünü ise artırdığını göstermiştir. Fakat çikolata tüketirken içeriğindeki şeker göz ardı edilmemelidir. Çünkü şeker kalp hastalıkları riskini artırır. Çikolata tüketirken bitter olanı seçmeye dikkat edilmelidir.

Sarımsak

Yüzyıllar boyunca içeriğinde bulunan allicin sayesinde sağlık açısından en etkili besinlerden biri olan sarımsak, yüksek kan basıncını düşürür. Fakat etkisinin görülmesi için çok fazla tüketilmesi gereken sarımsağın supleman olarak takviye edilmesi uzmanlar tarafından tavsiye edilir.

Soya

Soya içerikli besinlerin de kalp sağlığı üzerinden yadsınamaz bir etkisi vardır. Yapılan çalışmalar, soya içerikli besinlerin özellikle de soya fasulyesinin yüksek kolesterolü olan hastalarda kalp hastalıkları riskini azalttığını göstermiştir.

Sebzeler

Sağlıklı bir kalp için sebzeler önemli bir rol oynamaktadır. Sebzeler liften ve antioksidandan zengin kaloriden düşük besinlerdir. Özellikle patlıcan, bamya, havuç ve patates gibi sebzeler pektin bakımından zenginlerdir ve kalp hastalıkları riskini azaltmada önemli rol oynarlar.

Özellikle koyu yeşil yapraklı sebzeler de kalbin dostudur. Karalahana ve ıspanak gibi sebzeler lutein ve diğer karotenoidleri içermektedir. Bu da kalp hastalıkları riskini azaltmaktadır. Aynı zamanda koyu yeşil yapraklı sebzeler safra asitlerine bağlanarak vücudun daha fazla kolesterol atmasını sağlarlar ve kolesterol seviyesini düşürürler.

Çay

Kahvaltının vazgeçilmesi, yemek sonrasının olmazsa olmazı çayın da kolesterolü düşürücü etkisi olduğunu biliyor muydunuz? Sadece yeşil çay değil, siyah ve beyaz çay da içerdikleri kateşinler sayesinde kalp sağlığı üzerinde etkilidir. Kan basıncı için önemli olan nitrik oksidi aktive etmeye yardım eder. Aynı zamanda kolesterol üretimini ve emilimini azaltarak kanın pıhtılaşmasını engeller. İçeriğinde bulunan kuarsetin ise enfeksiyonu azaltarak kan damar fonksiyonunu geliştirir. Çay tüketimi kolesterol seviyelerini düşürürken kalp hastalıkları riskini azaltır.

Keçiboynuzu

Keçiboynuzu antioksidan özelliği ile kış aylarında hastalıklara karşı immün sistemi destekleyici etkiye sahiptir. Keçiboynuzu karbonhidrat, lif ve mineraller açısından zengindir. Keçiboynuzu içeriğinin LDL seviyesini (kötü kolesterol) azaltıcı ve HDL kolesterol seviyesini normal değerler arasında kalmasını sağlar.